Filosofen: Miriam Rasch

Miriam Rasch was een naam waar deze redactie nog nooit van gehoord had, maar gezien het onderwerp moest ze toch wel onmiddellijk op de lijst. Dat onderwerp, algoritmes, vallende in het veld der technologie dus deel van het algemene veld van wetenschap en techniek, een veld van specialisme van deze redactie.

Algoritmes zijn de nieuwste versie van het aloude verschijnsel van "de angst voor wetenschap en techniek", die de mensheid al heel lang plaagt, ook wel bekend als het Frankenstein-complex

Dat wil zeggen: dat deel van de mensheid dat zijn leven voor een aanzienlijk deel wijdt aan de schier oneindige vormen van irrationaliteit, obscurantisme en dergelijke die haar al sinds oertijden plagen.

"Pas op voor de ... "
    En maak uw keuze maar: stoommachine, stoomlocomotief, automobielen, luchtballons, vliegtuigen, kernenergie, computers ...

En nu dus (de Volkskrant, 20-06-2020, door Laurens Verhagen):
  Wat ons mens maakt

Filosoof Miriam Rasch doet een poging de wereld terug te veroveren op de datahonger. Geen eenvoudige kost, maar haar boodschap treft doel.

De algoritmes doen tevreden snorrend hun werk. ...

... algoritmes.
    En net als in bijna alle voorgaande gevallen gepaard gaande met het toekennen aan die stukken mechaniek van menselijke eigenschappen en drijfveren: 'tevreden snorren' ...
    Deze redactie maakt ook wel van die tevreden snorrende algoritmes en voelt zich zeer vereerd ...
    Maar natuurlijk blijft het daar niet bij, en krijgen we al snel te maken met meneer Franhestein:
  ... Miriam Rasch ... Haar nieuwe boek Frictie is namelijk een pleidooi tegen wat ze dataïsme noemt: het geloof dat alles wat bestaat, is te vertalen in digitale data en dat daarmee de wereld de goede kant op te duwen is. Van een wereld waarin alles met behulp van data wordt strakgetrokken, in stukjes gehakt en in malletjes geduwd moet ze niets hebben.

Grappig, dat 'het geloof dat alles wat bestaat, is te vertalen in digitale data'.
    Nog nooit iets of iemand dat horen uiten.
    Maar de mevrouw blijkt een expert te zijn in het bedenken van niet-bestaande dingen:
  ... Inhoudelijk is haar nieuwe boek een logisch vervolg op de essaybundel Zwemmen in de oceaan, waarin ook al de vraag centraal stond wat het betekent om mens te zijn in een door data geregeerde wereld. ...

Tjonge ... Data die regeren ...
    Toch bij de komende Nederland parlementsverkiezingen eens kijken onder welk lijstnummer de Partij van de Data uitkomt ...
  ... In Frictie diept Rasch die vraag verder uit aan de hand van een indrukwekkende stoet, vaak minder bekende, filosofen en schrijvers. ...

Tjonge ...
    Filosofen over andere filosofen ...
    Indrukwekkend ...
    En al eeuwenlang zo vruchtbaar gebleken ...
    En ook nu gaat het weer fantastisch:
  ...    Rasch' boek is één lange poging de wereld terug te veroveren op de datahonger. En daar begint de ellende, want met elk concreet voorbeeld dat het dataïsme de doodsteek moet toebrengen, wordt het juist sterker. Mijn innerlijk leven, kunst, muziek van Bach, de liefde, mystiek, transcendentie? Steeds weer is het antwoord 'nee': op al deze zaken heeft kunstmatige intelligentie een antwoord. Start-ups die God willen vangen in een algoritme, een applicatie die voorspelt wie op wie verliefd wordt of AI die componeert in de stijl van Bach - telkens schiet het dataïsme een nieuw doel aan flarden. Totdat de mens stukje bij beetje verdwijnt, 'tot hij er uiteindelijk zelf van overtuigd raakt te werken als een computer'.    ...

Waarmee we weer een paar honderd jaar terug zijn via titels als :"De Mechanisering van het Wereldbeeld'" uitleg of detail en dergelijke ..
    En wat vindt u van dit:
  ... Rasch meandert daarin soepel langs begrippen als stroperigheid (van Sartre), object georiënteerde ontologie, fysicalisme en de Latour-litanie. ...

Slaat op alle secties van het hoofdstuk 16 van S.I. Hayakawa, Language in Thought and Action, dat de diverse aspecten van intellectueel taalmisbruik beschrijft:
  16  The Dime in the Juke-Box
Intensional Orientation
Oververbalization
Advertising and Intensional Orientation
Higher Education, Learned Jargon, and Babuism

Kiest u maar.
    Wij geven het bij deze op.

Vier jaar later. We zien de naam Miriam Rasch bij een twee/drie-pagina-artikel vol positieve vibes (trillingen).
    Over luisteren.
    Inderdaad: reuze belangrijk.
    Wat hebben we slechts twee dagen geleden genoteerd naar aanleiding van een andere "wijze" in de Volkskrant: de eerste Vijf Geboden van de originele Vijftien die Mozes heel onvoorzichtig ...

... uit zijn handen heeft laten vallen:
  I Gij zult uw Naaste behandelen als u Zelve
  II Gij zult niet aanbidden enigerlei Godheid of andere Absolute Hogere Macht
  III Gij zult niet aanbidden enigerlei Ideologie of ander eindig Lichaam van Wetten
  IV Gij zult twijfelen aan uw eigen Waarheden en altijd vragen naar die van Anderen voordat u gaat Oordelen
V Gij zult niet liegen

Daar staat 'ie. Als nummer IV.
    Zelfs nog iets meer dan luisteren, maar daar komt mevrouw Rasch ook misschien ooit eens achter.
    In ieder geval is ze nu nog niet zo ver, want waar haar betoog over het algemeen ver van de maatschappelijke realiteit blijft, gaat het dus over die paar uitzonderingen (de Volkskrant, 23-10-2024, door Ianthe Sahadat):
  Interview met Miriam Rasch

Open oren

In een wereld waar mondigheid en meningsuiting centraal staan wordt heel veel gezegd, maar steeds minder geluisterd. Filosoof Miriam Rasch schreef het boek Luisteroefeningen - Over aandacht en ontvankelijkheid. En leerde: goed luisteren vergt radicale openheid.

Oh ja: als test van haar radicale openheid:
  De 'grens tot waar' je kunt luisteren, bepaalt iedereen zelf, zegt Rasch. Al vindt ze dat we 'best wat langer door kunnen luisteren dan we geneigd zijn te doen'. Het luisteren naar de 'zich als ongehoord afficherende' burger, ontmaskert Rasch als vorm van zenden. Omdat het doel, van bijvoorbeeld politici als Wilders, helemaal niet is om te luisteren. 'Maar het verwerven van eigen macht, door het debat met bepaalde sentimenten te voeden.' Zenden, dus, vermomd als luisteren. 'En het is niet alsof deze stemmen nog ongehoord zijn. De megafoon staat zo'n beetje sinds Pim Fortuyn al op de onderbuik van de bezorgde burger.'

Hoe kun je online, de plek waar veel mensen hun 'nieuws' halen, goed luisteren?
'Daar worstel ik mee, want sociale media zijn door de daar heersende algoritmen verworden tot een modderstroom van meningen. Tegelijk is het internet onmiskenbaar de plek waar veel bewegingen konden groeien, van #MeToo of Black Lives Matter, tot welnessrechts en alt-right.
    'Het idee dat Twitter ooit een plek was om naar mensen te luisteren is onzin. Dat hele medium was en is ingericht op zenden. Iets liken is ook zenden, want dan komt het bericht hoger. En sinds Musk is X verworden tot een totale beerput. Ik kom er niet meer, en ik was echt een fan.
    'Een belangrijk omslagpunt was de overname van Instagram door Facebook, in 2012. De volgorde van berichten op Instagram werd toen algoritmisch, en niet langer chronologisch. Dat chronologische was nivellerend, iedereen moest op zijn beurt wachten: ik, Beyoncé en Geert Wilders. Al was het niet helemaal zo, want Beyoncé heeft iets meer volgers dan ik.
    'Vanaf dat moment gold: wie het hardst, het meest radicaal, kan roepen, genereert het meeste verkeer. En dan werden die berichten ook nog gedeeld door mensen die ze vreselijk vonden - waarmee je de beerput net zo goed herhaalt. Ik denk echt dat niet alleen zijn aanhangers, maar ook de tegenstanders van Trump hem zo mede groot hebben gemaakt.'

Oren eerst volgestopt met stopverf, en daarna verder volgegoten met beton.
    En is daarna gaan "luisteren" in de maatschappij.
    Wat is het toch eigenlijk sneu dat zo veel werk en tijd weggevaagd kan worden in slechts een paar minuten tikken ...
    Maar misschien zijn we te streng en staan er hier en daar ook verstandige dingen in.
    Per ongeluk.
    Maar gaat u zelf maar kijken ...
    Overigens, al tikkende bedacht: toch heeft ze het voor elkaar gekregen dat haar naam na slechts één enkele bijdrage goed is blijven hangen.
    Maar of dat nu een positief iets is ...
    ...
    De volgende dag: vermoedelijk is het het lakeidom.
    Het lakeidom van Goldman Sachs, Wall Street, Jew York, Groot-Israël.
    ...
    Geheel toevallig en geheel onbedoeld krijgt mevrouw Rasch niet al te veel later een antwoord vanuit de echte wereld (de Volkskrant, 02-11-2024, ingezonden brief van Danny Schram, Den Haag):
  Luisteren

Kamala Harris belooft te luisteren, zelfs als je nooit op haar zou stemmen. Een nobel idee, uitgesproken op exact dezelfde plek waar Donald Trump op 6 januari 2021 zijn aanhangers tot opstand aanzette. Maar hoe betekenisvol is zo'n belofte in de politieke realiteit, waar luisteren al te vaak een façade is?
    Politiek luisteren is een hoog spel. Harris schetst zichzelf als een baken van redelijkheid in een tijdperk van polarisatie. Ze presenteert haar boodschap als moreel verheven, een subtiele uitnodiging aan de Amerikaanse kiezer om haar als de beschaafde optie te zien.
    Maar laten we eerlijk zijn: hoeveel politici luisteren werkelijk naar hen die hen uitdagen? Hoeveel mensen aan de macht vinden een tegengeluid echt interessant, behalve als instrument om zichzelf neer te zetten als de redelijke leider te midden van schreeuwers?
    Deze belofte van Harris is misschien niets meer dan een elegante verpakking voor iets zeer conventioneels. Want wat stelt luisteren voor als er niets met die input gebeurt? Het klinkt goed, het leest goed, maar zonder tastbare actie blijft het een pr-stunt. Luisteren zonder verandering is stilstand, en in Washington is stilstand vaak precies waar men op inzet.

In het oude Japan was dan de eervolle reactie om harakiri te plegen.


Naar Filosofie, inleiding , of site home ·.

21 jun.2020