Bronnen bij Cultuur, multiculturalisme, sociologen: Maykel Verkuyten

Om de positie van Maykel Verkuyten in het integratiedebat toe te lichten, reproduceren we korte beschrijvingen van twee van zijn werken, een boek en een onderzoeksproject, die beide kanten van het integratieproces behandelen: de autochtone en de allochtone kant. Eerst de autochtone (Amsterdam University Press, website)
  Maykel Verkuyten

'Redelijk racisme'

Gesprekken over allochtonen in oude stadswijken

Niemand weet precies hoe mensen in hun dagelijks leven over allochtonen denken. Niemand weet dan ook hoe racistische uitlatingen bestreden moeten worden. Dit boek biedt een gedetailleerde en genuanceerde analyse van het oordeel van autochtone bewoners van oude stadswijken over allochtone medebewoners, met nadruk op maatschappelijk gangbare interpretatiekaders en argumenten. Verschillende onderwerpen met betrekking tot racisme komen aan de orde in termen van de bewoners zelf. Maatschappelijke en wetenschappelijke misvattingen worden gecorrigeerd en het boek biedt aanknopingspunten om negatieve oordelen over allochtonen te veranderen, gebruik makend van een specifieke theoretische en methodologische benadering.

Maykel Verkuyten is werkzaam als universitair hoofddocent bij de Universiteit Utrecht. Hij is tevens verbonden aan het European Research Center on Migration and Ethnic Relations (ERCOMER).

isbn 978 90 5356 272 7; 16 x 24 cm, 230 pagina's, paperback, 1997; Nederlands; niet langer leverbaar; € 21,75

Oftewel: De autochtone kant van het integratieproces wordt dus beheerst door racisme, dat door passende maatregelen bestreden moet worden.
    Nu de allochtone kant:


Onderzoekscentrum ERCOMER, Universiteit Utrecht, project 2007-2010.
  Discourses on Muslim identity: Qualitative case studies with local-born Muslims in London and Amsterdam

Aim
This project aims to investigate the multiple meanings and situated uses of religion by Muslim youth in everyday contexts of interaction. To this end, new qualitative data are gathered through in-depth interviews and focus groups in two cities in the UK (London) and the Netherlands (Amsterdam).
...
Research design
This project pursues the detailed examination of minorities’ own understandings and theories of ethnic and religious identities. To this end, it envisages the qualitative analysis of multiple meanings and situated uses of Muslim identities among youth in two urban settings: London and Amsterdam. The analytical interest is in identifying and analysing the range of divergent and debated understanding and theorisations of Muslim identity. Hence, the focus is not on representativity of individuals or groups, but rather on representativity in terms of the full range of discourses relating to Muslim identity.

Project staff:
Prof. Dr. Karen Phalet, Project leader (ERCOMER, The Netherlands),
Prof. Dr. Maykel Verkuyten (ERCOMER, The Netherlands),   ...

De allochtone kant kenmerkt zich dus door een variërende belangstelling voor de moslim-identiteit. En kennelijk is daar helemaal niets mis mee, want we lezen niets over wenselijkheden van bestrijding.
    Waarmee nog maar eens duidelijk wordt: het integratieprobleem is een autochtoon probleem, dat door passende maatregelen aan die kant opgelost moet worden.
    Merk op dat dit onderzoek kennelijk voornamelijk of uitsluitend gebaseerd is op wat de betrokkenen zeggen over hun eigen opvattingen. Een overtreding van de regels van goede menswetenschappen .

Later ontdekt, van elders op de website (de Volkskrant, 20-11-2004, wetenschapsbijlage, door Simone de Schipper):
  Xenofobie | Zelfs op het meest basale dierlijke niveau is het vreemde eng

Bang volgens het boekje

Geef een homogene groep studenten rode en blauwe armbandjes en binnen de kortste keren veroordelen 'rooien' en 'blauwen' elkaar. 'We zien vooral verschillen en kunnen die niet goed beoordelen.'

Wat zijn de factoren die tolerantie doen omslaan in vreemdelingenhaat? Welke ingrediënten polariseren de Nederlandse polder? Ze kennen ze allemaal, de sociaal psychologen van de Nederlandse universiteiten. Verdrietig zijn ze, maar niet verbaasd. Het is haast volgens het boekje.
    'Vertrouwd is prettig, vreemd kan verwarrend of bedreigend zijn', zegt massapsycholoog dr. Jaap van Ginneken (Universiteit van Amsterdam). 'Vanaf het meest basale, chemische, dierlijke niveau - de eigen nestgeur stelt gerust terwijl vreemde geuren door onbekende eetgewoonten of andere lichaamsgeuren onrustig maken - tot de voorstelling over hoe de wereld zou moeten zijn, samengebald in ideologieën als zou de christelijke samenleving het toppunt van beschaving zijn en de islamitische barbaars.'   ...
     Groepsdenken dient om de voortdurende informatiestroom het hoofd te bieden, volgens sociaal-psycholoog dr. Bertjan Doosje (Universiteit van Amsterdam). 'Meubelstukken delen we in als "tafel" of "stoel", mensen als "islamiet", "autochtone Nederlander", "zij", "wij". Het is een bril om naar de wereld te kijken.'
    Combineer dat echter met de fundamentele behoeften om bij een groep te horen en om ons goed te voelen over onszelf, en de neiging tot vooroordelen is geboren. Doosje: 'Door slecht te denken over andere groepen, voelen mensen zich beter over hun eigen groep, en daardoor beter over zichzelf.'
    Vooral in onzekere tijden gebruiken mensen die truc, toonden de Amerikaanse psychologen Steven Fein en Steven Spencer aan in 1997. Blanke, niet-joodse Amerikaanse studenten die net kritiek te verduren hadden gekregen, bleven positief over een ogenschijnlijk katholieke 'Maria'. Maar over een ogenschijnlijk joodse 'Julie' uitten ze negatieve vooroordelen. Studenten van wie het ego juist gestreeld was, deden dat niet. Hoe negatiever de bekritiseerden over 'Julie' waren des te meer herstelde hun eigenwaarde.
    Het hokjesdenken kleurt onze hele waarneming. Van de eigen groep zien en onthouden we vooral de positieve eigenschappen, van buitenstaanders de negatieve. Groepsgenoten kennen we intelligentie en verfijnde gevoelens toe buitenstaanders vooral basale emoties. Van groepsgenoten zien we de individuele verschillen, van buitenstaanders vooral het stereotype.
    Dr. Maykel Verkuyten, sociaal-psycholoog van het European Research Centre on Migration and Ethnic Relations aan de Universiteit Utrecht kent de vele onderzoeken maar benadrukt dat ze niet bewijzen dat afkeer van vreemden aangeboren is. 'We zijn weliswaar van nature op de eigen familie of groep gericht die bieden steun en vertrouwen.' Maar dat is nog wat anders dan afkeer van vreemden zegt Verkuyten met klem.
    'In eerste instantie zijn we neutraal of zelfs belangstellend.' Naast het hokjesdenken heeft de evolutie ons immers óók gezegend met compassie, altruïsme zelfs voor iedereen en alles waarin we iets menselijks herkennen, tot robots en poppen aan toe.
    Niet voor niets zijn samenlevingen zelden zó diep verdeeld als bijvoorbeeld Israël en Noord-Ierland. En niet voor niets blijven zelfs in zulke extreme situaties velen de ander eerst als medemens zien. De angst voor het vreemde kan dan normaal en menselijk zijn, maar niet het enige gevoel waarmee we worden geboren. Het krijgt niet automatisch de overhand, laat staan dat het vanzelf verandert in afkeer.   ...
    De checklist van ingrediënten die het groepsdenken kunnen veranderen in afkeer of zelfs haat kan grotendeels worden aangevinkt. Inclusief de sterkste katalysator: het gevoel van bedreiging, in alle soorten en maten.
    Verkuyten: 'Voorheen was dat de economische bedreiging; de vrees dat banen en huizen naar buitenlanders gaan. Na de moord op Pim Fortuyn maten we dat veel autochtonen zich persoonlijk bedreigd voelen. Terwijl allochtone moslims vaker hun groep bedreigd zien: hun geloof zit in het verdomhoekje en hun cultuur wordt niet geaccepteerd.
    'Autochtonen praten wel over een multiculturele samenleving, wat ruimte en rechten impliceert voor meerdere culturen, maar eigenlijk bedoelen we: assimilatie. Je mag er zijn, als je je maar gedraagt zoals wij. Nou, voor veel allochtonen is assimilatie - het opgeven van de eigen cultuur - een schrikbeeld dat stekels overeind zet.
    'Dat gevoel van culturele bedreiging speelt nu ook sterker bij autochtonen.' Vooral nu de islam in Nederland - mede door uitvergroting door de focus van mensen én media - groot, groeiend en goed georganiseerd oogt. Als de islam doordringt in onze maatschappij, waar blijven dan onze waarden en normen, wat is Nederland dan nog, vraagt menig Nederlander zich af. En omdat zijn identiteit samenhang met zijn land: wie ben ik dan eigenlijk nog.
    'Dat verscherpt de tegenstelling, want, zegt Verkuyten: 'Naarmate men zich minder geaccepteerd voelt, denkt men negatiever over andere groepen.' Dat geldt nu voor beide groepen en dat drijft hen uit elkaar. De polarisatie versterkt zichzelf.   ...

Kortom: alles wijst op het basale karakter van xenofobie, en op de manier hoe het ontstaat: als de andere groep zich duidelijk afwijkend gaat gedragen. Wat in het experiment blauwe en witte armbandjes zijn, zijn in het geval van allochtone immigranten de hoofddoeken, baarden, djellaba's, de moskeeën, de vreemde lettertekens op de winkels, maar, nog veel sneller werkend: de overlast en criminaliteit - slechts een klein beetje opvallen in die richting is natuurlijk al genoeg op de afkeerreflex te prikkelen.
    Verkuyten noemt al deze voor de hand liggende en bijzonder objectieve factoren niet, en komt met secundaire dingen als banen en huizen. Terwijl dat van die banen en huizen ook geldt voor andere immigrantengroepen, Chinezen, Surinamers, die maar heel weinig of geen last hebben gehad van Nederlandse afkeerreflexen.
    Kortom: Verkuyten is iemand die de feiten verdraait om de multiculturalistische ideologie van "Hoe meer diversiteit, hoe beter" in stand te houden, daar waar het overduidelijk faalt.
    Deze bron stamt van ruim voor de tijd van het WRR-rapport, en Verkuyten's ideologische positie was dus al bekend. En dat was natuurlijk ook de reden dat hij als één van de hoofdauteurs voor dat rapport is gekozen - samen met Maria Grever.


Naar Multiculturalisme , Cultuur, eenheid , of site home .


22 mei 2009